Dit boek behandelt in historisch perspectief filosofische theorieën over de kunst vanaf Plato tot heden. Het besteedt uitgebreid aandacht aan belangrijke vraagstukken van de esthetica zoals schoonheid, het verhevene, het esthetische waardeoordeel, moderniteit, postmoderniteit, aan de vraag 'wat zijn kunstwerken?' enz.

De titel 'De filosofie en de kunsten' verwijst bovendien naar de verhouding van de 'schone' kunsten tot de levenskunst en kunst van de politiek (Plato, Nietzsche, Adorno). Hij verwijst tevens naar de aanname van een metafysische ordestructuur van de werkelijkheid en de natuur, naar de goddelijke kunst dus, en uiteindelijk naar de crisis waarin deze aanname in de moderne tijd terecht is gekomen - een crisis die op haar beurt haar repercussies had op het terrein van de kunsten.

De titel signaleert tenslotte dat in dit boek de bespreking van concrete kunstwerken even belangrijk is als de theorieën over de kunsten. Het boek wil enerzijds leren theoretische problemen in een historische context te analyseren, en wil zo mogelijk oplossingen voorstellen. Anderzijds wil het leren met plezier te kijken, te luisteren en te lezen, aan de hand van bepaalde werken of werkgroepen (bijvoorbeeld van Aischylos, Euripides, Beckett, Mahler, Titiaan, Cézanne, Duchamp, Beuys, Warhol, Naumann, Tarkowskij, Truffaut, enz.).

Het boek vermijdt vakjargon en richt zich tot een zeer gevarieerd publiek, de vakcollega evenzeer als de kunstzinnig en filosofisch geïnteresseerde leek, studenten wijsbegeerte, kunst-studenten en studenten kunstwetenschappen.

Thomas Baumeister, 512 pagina's, Nederlands, 24 x 17 cm, Uitgeverij Damon, Hardcover

Martin Heidegger

De oorsprong van het kunstwerk is een van de sleutelteksten in het oeuvre van Martin Heidegger. De tekst was en is bijzonder invloedrijk in de moderne kunstfilosofie en wordt nog steeds veel gelezen aan de Nederlandse universiteiten. Daarnaast bevat dit deel van de Kleine Klassieken enkele opstellen van de Duitse filosoof die er thematisch mee samenhangen.

104 pagina's, Nederlands, Boom Uitgevers, Softcover

Freud schreef een verbazingwekkend groot aantal invloedrijke literaire en kunsttheoretische geschriften. Het boek bevat, grotendeels in de versie van de eerste druk: De waanvoorstellingen en de dromen in W. Jensen's "Gradiva" - De dichter en het fantaseren - De familieromans van de neurotici - Over de tegenovergestelde betekenis van de oorspronkelijke woorden - Het motief van de keuze van dozen - Michelangelo's Mozes - Een jeugdherinnering uit "Poëzie en waarheid" - Het griezelige - Notitie over het "Wonderblok" - De ontkenning - Dostojevski en de moord op de vader. Een nauwkeurig lijncommentaar maakt het voor het eerst mogelijk om de literaire toespelingen en achtergronden beter te begrijpen.

Sigmund Freud, 347 pagina's, Duits, 14 x 10 cm, Softcover

De invloed van de Frankfurter Schule, een groep Joods-Duitse intellectuelen die onder anderen bestond uit Theodor W. Adorno, Max Horkheimer, Erich Fromm, Herbert Marcuse en Walter Benjamin, op de hedendaagse filosofie en cultuur kan nauwelijks overschat worden. Vandaag de dag staan deze denkers weer volop in de aandacht: rechts-radicale bewegingen zien hen als de bron van woke, politieke correctheid en andere euvels, terwijl hun scherpe kapitalismekritiek een inspiratiebron vormt voor linkse activisten. Thijs Lijster zet in deze inleiding de belangrijkste denkbeelden van de Frankfurter Schule uiteen, en gaat daarnaast in op hun inspiratiebronnen en blijvende relevantie.

Thijs Lijster, 152 pagina's, Nederlands, 17 x 11 cm, Atheneum, Softcover

De naam Heidegger is besmet. Aan zijn omvangrijke oeuvre van meer dan honderd werken kleeft de smet van collaboratie met het nazisme. In dit Elementaire Deeltje laat Dirk De Schutter zien hoe de filosofische blik van Martin Heidegger, ondanks die smet, relevant is voor de moderne westerse cultuur. In Heideggers filosofie krijgen vele aspecten van het mens-zijn een nieuwe betekenis: de dood, het geweten, stemmingen als angst of verveling of gelatenheid, de tijd, de waarheid, rationaliteit, het heilige, de taal en de dichtkunst.

Dirk De Schutter, 144 pagina's, Nederlands, 17 x 11 cm, Atheneum, Softcover

Walter Benjamin

In het baanbrekende essay waar dit boek zijn titel aan ontleent laat Walter Benjamin, vooraanstaand lid van de Frankfurter Schule, de lezer zien hoe de moderne mogelijkheid om kunstwerken technisch te reproduceren ingrijpende gevolgen heeft voor de aard van het kunstwerk.

‘Zelfs aan de meest volmaakte reproductie ontbreekt één ding: het hier en nu van het kunstwerk – zijn unieke bestaan op de plaats waar het zich bevindt.’

Walter Benjamin, 132 pagina's, Nederlands, 23 x 14 cm, Boom Uitgevers, Softcover

Sigmund Freud

Het onbehagen in de cultuur (1930) is een van Freuds invloedrijkste en somberste cultuurtheoretische geschriften.
Als er vooruitgang in cultuur bestaat, dan heeft die op zijn minst een keerzijde. Cultuur vraagt offers. We moeten ons libido en onze agressieve neigingen onderdrukken, we dienen ons te schikken in een 'sociaal contract', en er is die voortdurende eis tot aanpassing aan de algemene norm. Misschien eist de cultuur simpelweg te veel van ons, oppert denker en befaamd psychoanalyticus Sigmund Freud. Naastenliefde bijvoorbeeld. Een prachtig idee. Maar je kunt niet iedereen liefhebben, liefde is nu eenmaal iets exclusiefs. Daarmee is het ideaal van naastenliefde, net als het idee van een sociaal contract, iets irrationeels, iets wat ons wordt opgelegd, iets waardoor we een zeker onbehagen in de cultuur ervaren. In Het onbehagen in de cultuur stelt Sigmund Freud 'het enthousiaste vooroordeel' ter discussie dat cultuur ons het dierbaarst is. Hij legt ons een akelig probleem voor: kunnen we gelukkig worden in een cultuur die onze Eros (levensdrift) en Thanatos (destructiedrift) beteugelt? En kunnen we overleven als we deze driften hun gang laten gaan?

Sigmund Freud, 104 pagina's, Nederlands, 18 x 11 cm, Boom Uitgevers, Softcover

Het schone is een kort geschrift van de grondlegger van de filosofische hermeneutiek. Aan de hand van de begrippen spel, symbool en feest laat Gadamer zien dat het kunstwerk ons de gelijktijdigheid van verleden en toekomst in het heden laat ervaren.

Hans-Georg Gadamer, 96 pagina's, Nederlands, 18 x 11 cm, Boom Uitgevers, Softcover

Kojève, een leraar van Jacques Lacan, André Breton en Albert Camus, definieerde kunst als de handeling waarbij het mooie uit de objectieve realiteit wordt gehaald. Zijn poëtische tekst, ‘The Concrete Paintings of Kandinsky’, onderschrijft niet-representatieve kunst als een unieke manifestatie van schoonheid. Met de schilderijen van zijn beroemde oom, Wassily Kandinsky, als inspiratiebron, suggereert Kojève dat de schilderijen bij het creëren (in plaats van het repliceren) van schoonheid zelf complete universums zo concreet als de natuurlijke wereld. Kojève's tekst beschouwt het nut en de noodzaak van schoonheid in het leven, en stelt uiteindelijk de ingewikkelde vraag: wat is schoonheid?

Alexandre Kojève, 80 pagina's, Engels, 17 x 10 cm, David Wirner Books, Softcover

Anderhalve eeuw na zijn dood blijkt Søren Kierkegaard nog altijd een hoogst actuele filosoof, psycholoog, theoloog en ethicus. Er zijn duizenden boeken en artikelen over hem geschreven. Veel lezers ervaren de kennismaking met zijn werk als een persoonlijke verandering.
Wie was Kierkegaard? Waarom verbrak hij zo dramatisch zijn verloving? Wat leerde hij van Socrates, Mozart en de romantici? Wat zegt hij over vrijheid, angst, liefde, schuld en waarheid? Hoe werd hij grondlegger van het existentialisme en is hij ook te lezen ‘zonder God’?

Daan Bronkhorst, 164 pagina's, Nederlands, 17 x 11 cm, Atheneum, Softcover

Wanneer we ons verhouden tot kunst wordt het kunstwerk vaak als een passief object voorgesteld waar we óver spreken, nadenken, reflecteren en discussiëren. Thijs Lijster stelt tegenover het denken over kunst van de traditionele esthetica een denken dóór kunst. Zijn uitgangspunt is dat kunst ‘terugdenkt’: het kunstwerk is een vorm van denken, letterlijk een denkvorm of denkbeeld, een ding-dat-denkt. Dit heeft ingrijpende gevolgen voor ons begrip van kunst, voor de praktijk van de kunstkritiek en voor de relatie tussen filosofie en kunst. Anders gezegd: voor het kijken, het proeven en het denken.
Hoe we kunnen denken door kunst laat Lijster zien door werk van kunstenaars als Maarten Baas, Marina Abramovic en Damien Hirst te verbinden aan oude en hedendaagse denkers als Michel de Montaigne, Walter Benjamin en Boris Groys. Meer dan alleen aan kunst raken deze essays aan uiteenlopende onderwerpen als de moderne ervaring van tijd, zelfhulp, post-truth, financieel kapitalisme en het antropoceen.

Thijs Lijster, 272 pagina's, Nederlands, 21 x 13 cm, De Bezige Bij, Softcover

Weinig boeken hebben zo’n helder stempel op de moderne cultuur gedrukt als Kants drie Kritieken. De denkers die de spreekbuis van onze tijd zijn, van Schopenhauer en Heidegger tot Derrida en Neiman, bevestigen het: met Kants Kritieken is ons denken pas echt modern geworden. In de Kritiek van de zuivere rede (1787) had Kant de mogelijkheid van de menselijke kennis onderzocht. Hij kwam tot de slotsom dat die beperkt blijft tot het domein van de zintuiglijke ervaring, en dat we niets kunnen weten over zaken die deze ervaring te boven gaan: over de ziel, de wereld als geheel en God. In de Kritiek van de praktische rede (1788) stelt Kant echter dat we als praktische, moreel handelende wezens onafhankelijk zijn van de zintuiglijke wereld en deel hebben aan de wereld van de bovenzintuiglijke dingen. De Kritiek van het oordeelsvermogen kan worden beschouwd als de voltooiing van Kants kritische filosofie. In deze derde Kritiek probeert Kant het domein van het theoretische kennen en dat van het praktische handelen met elkaar te verbinden, en van een zinvol perspectief te voorzien. De Kritiek van het oordeelsvermogen was en is zeer invloedrijk. De esthetica, zoals Kant die in het eerste deel van het boek formuleert, heeft in tal van opzichten de weg vrijgemaakt voor moderne opvattingen over kunst. Maar het boek is ook als geheel een werk van verbluffende thematische rijkdom.

Immanuel Kant, 480 pagina's, Nederlands, 24 x 17 cm, Boom Uitgevers, Softcover

Friedrich Nietzsche is een van de invloedrijkste denkers in de Europese geschiedenis en een van de radicaalste critici van de Europese cultuur. Zijn leven is niet te scheiden van zijn denken: hij onderzocht de ziekte van zijn tijd in zichzelf, en probeerde zich daarvan te bevrijden. Daarom wordt in dit boek zijn denken verkend aan de hand van zijn biografie. de ontwikkeling van klassiek filoloog tot filosofisch cultuurcriticus, van de vrije geest en zijn 'wandelboeken' op weg naar het filosofisch hoogtepunt van zijn leven: zijn doordenking en doorleving van het Europese nihilisme.

Paul van Tongeren, 160 pagina's, Nederlands, 17 x 11 cm, Atheneum, Softcover

Georg Wilhelm Friedrich Hegel

Over de esthetiek bevat de kunstfilosofie van Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831) in een notendop.

Esthetica is bij Hegel niet enkel een verzameling subjectieve bevindingen, maar iets waar op systematische wijze over kan worden nagedacht. Uiteindelijk is het de filosofie die de waarheid van de kunst ondubbelzinnig kan uitdrukken.

Georg Wilhelm Friedrich Hegel, 104 pagina's, Nederlands, 18 x 11 cm, Boom Uitgevers, Softcover

Ludwig Wittgenstein

In de nalatenschap van Ludwig Wittgenstein (1889-1951) vond men een bundel opmerkingen over de kleuren. Met vele voorbeelden verheldert Over kleur de logica van onze kleurbegrippen. Niets lijkt zo vanzelfsprekend als kleur, maar Wittgenstein toont vooral de begrensdheid van de taal waarmee wij over dit fenomeen spreken.

Ludwig Wittgenstein, 104 pagina's, Nederlands, 18 x 11 cm, Boom Uitgevers, Softcover

Een onderzoekend verslag van de ethiek en esthetiek van het huis - de plek die het belangrijkst is bij het bepalen van menselijk geluk. Een slaapkamer, een keuken, een badkamer - zijn dit de drie kamers die een thuis vormen? Helemaal niet, betoogt Emanuele Coccia. De gebouwen waarin we wonen zijn van immense psychologische en culturele betekenis. Ze spelen een beslissende rol in de menselijke bloei en al honderden jaren sturen hun muren en looppaden, ramen en deuren onze relaties met anderen en met onszelf.

Emanuele Coccia, 160 pagina's, Engels, 18 x 11 cm, Penguin, Softcover

Socrates is #3 in de serie Elementaire Deeltjes.

Leermeester van Plato, ter dood veroordeeld vanwege zijn filosofische ideeën, uitvinder van de Socratische methode. Ineke Sluiter verkent het leven en het gedachtegoed van een van de meest legendarische filosofen uit de geschiedenis.

Elementaire Deeltjes is een serie boekjes van AUP die kennis toegankelijk maakt voor een breed publiek. Het is de manier om snel kennis op te doen over onderwerpen die je interesseren. Experts nemen je mee op een ontdekkingsreis waarbij elk thema in de meest beknopte vorm volledig uitgediept wordt. De handige en handzame boekjes geven altijd antwoord op de vraag: 'Hoe zit dat nu eigenlijk?'

Ineke Sluiter, 128 pagina's, Nederlands, 17 x 11 cm, Singel Uitgeverijen, Softcover

In misschien wel de meest complete verkenning van zijn esthetische denken, en zeker de meest vermakelijke, gebruikt Wilde zijn beroemde humor om de veronderstelde grens tussen kunst en kritiek te slechten.

Oscar Wilde, 144 pagina's, Engels, 17 x 10 cm, David Zwirner, Softcover

DIDEROT SCHILDEREN ! in 12 TWEETS #diderot Schilderen ! Essay over het schilderen (1765): schets, kleur, clair-obscur, expressie, compositie, architectuur. #diderot essai sur la peinture verscheen bij de salon van 1765, parijs. Het wordt gezien als de eerste esthetische ‘kunstkritiek’ #diderot essay, schreef goethe aan schiller, is a magnificent work, it speaks even more usefully to the poet than to the painter #diderot 1 schets: teken de buitenkant, niet wat er in zit. Volg geen stijl. Details zonder de massa te verstoren: het werk van genie #diderot 2 kleur: de schets geeft vorm aan wezens, de kleur geeft ze leven. Pas als je huid kan schilderen kan je alles in kleur aan #diderot 3 clair-obscur: de juiste verdeling van licht en schaduw. Atmosfeerperspectief, lichtoplicht en schaduwopschaduw. Reflecties. #diderot 3bis: schilder wat vanuit één punt zichtbaar is; voorbij dat punt zie je niets en voor dat punt zie je nog minder. Rembrandt! #diderot 4 expressie: een schilder zonder geheugen voor gezichten is een slechte schilder, als een acteur zonder kennis van literatuur #diderot 5 compositie: ordening is volledig dienstbaar aan zeggingskracht en niet aan schoonheidsidealen. Schoonheid volgt uit zegging #diderot 6 architectuur is de wieg van schilder- en beeldhouwkunst. Maar architectuur dankt haar perfectie aan die twee #diderot 7 slot: onzeker lot van elk geniaal werk. ‘t staat op zichzelf. Wie kan dat oordeelsniveau opnieuw bereiken? Een volgend genie #diderot taal: maria als moeder van genot. Haar mooie tieten, haar kont, waar de heilige geest op geilt? Wat voor kunst hadden we dan?

Dennis Diderot, Johann-Wolfgang von Goethe, Thomas Crow, Philippe Junod, 230 pagina's, Nederlands, 20 x 14 cm, Uitgever Hoogtuiling, Softcover